ŚRODA ŚLĄSKA i LUBIĄŻ część I

Druga połowa października, wyruszamy z emerytami z Piastów na zaległe /z powodu powodzi/ zwiedzanie arcydzieła śląskiego baroku czyli Opactwa Cystersów w Lubiążu.  Ale najpierw gościmy w mieście skarbów czyli w Środzie Śląskiej. Zwiedzamy Kościół świętego Andrzeja Apostoła. Świątynia była wzmiankowana w 1233 roku, wybudowano ją w drugiej połowie XIII wieku, budowę korpusu nawy głównej rozpoczęto w 1248. W murach kościoła w 1248 z polecenia księcia legnickiego Bolesława II Rogatki spalono 500 mieszczan za sprzyjanie Henrykowi III Białemu. W latach 1378–1388 budowniczy Szymon zbudował nowe prezbiterium nakryte sklepieniem przez mistrza Klausa Parlera. Pod koniec XV w. świątynia przeszła w posiadanie zakonu rycerskiego z czerwoną gwiazdą, od 1540 jako kościół protestancki. W 1623 roku zostały zniszczone dach i sklepienia świątyni, które odrestaurowano w 1645 roku. W 1670 roku budowla została gruntownie przebudowana, natomiast część zachodnia została dobudowana około 1830 roku. W latach 1946–1948 i 1958-1959 przeprowadzono restauracje, w czasie której odsłonięto relikty budowli romańskiej z XII-XIII wieku. Potem do muzeum. Siedzibą jest budynek  średzkiego Starego Ratusza. Początki muzealnictwa w Środzie Śląskiej sięgają lat 20-tych XX wieku. Wtedy to z inicjatywy dra Franza Zmarzlego - profesora miejscowego gimnazjum oraz Bruno Klebsa – rektora szkoły ewangelickiej powstało Heimatmuseum. Mieściło się ono najpierw w budynku gimnazjum (obecnie Powiatowy Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 2, ul. Św. Andrzeja 4), a od 1935 roku - w nieistniejącym obecnie kościele ewangelickim św. Trójcy (ul. Daszyńskiego). Podczas II wojny światowej zbiory muzeum uległy rozproszeniu. Po zakończeniu działań zbrojnych, w 1946 roku ocalałe eksponaty przeniesiono do Muzeum Państwowego we Wrocławiu. Kolejne muzeum w mieście powstało w 1964 roku jako Muzeum Rzemiosł Drzewnych. Z czasem przyjęło nazwę Muzeum Regionalnego. No i najważniejsze:

1. Skarb średzki – jedno z najcenniejszych znalezisk archeologicznych XX wieku w Europie, kolekcja średniowiecznych monet i klejnotów, które należały do monarchów czeskich, znaleziona w 1985 i 1988 roku w Środzie Śląskiej podczas prac budowlanych. Skarb, który w większości został rozkradziony przez przypadkowych znalazców i odkrywców-amatorów, pod koniec lat 80. XX wieku był powodem akcji pod kryptonimem Korona przeprowadzonej przez funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej na terenie Polski oraz kilku procesów karnych. W muzeach we Wrocławiu i Środzie Śląskiej znajdują się odzyskane fragmenty znaleziska: prawie 8000 monet, gotycka korona ślubna, złote pierścienie i inne elementy średniowiecznej biżuterii. Wszystko jest warte ok. 250 000 000 złotych.) No dobra, ale skąd ten skarb?

   

   Skarb średzki został ukryty w połowie XIV wieku w okresie, w którym miasta Śląska nawiedziła  epidemia dżumy. Według badań przeprowadzonych przez historyków zajmujących się jego pochodzeniem był prawdopodobnie własnością bogatego bankiera żydowskiego Mojżesza, który w 1348 roku dokonał we Wrocławiu korzystnej dla siebie transakcji pożyczkowej, w wyniku której król Czech Karol IV Luksemburski zastawił u niego znaczną część swoich kosztowności w zamian za wsparcie finansowe starań o koronę cesarską. Podczas czarnej śmierci Mojżesz w obawie przed prześladowaniami opuścił Środę Śląską i nigdy do niej nie powrócił. Na skrytkę średniowiecznego bankiera natrafiono dopiero po kilkuset latach podczas kopania fundamentów pod budynek centrali telefonicznej, gdy robotnicy znaleźli gliniany dzban wypełniony monetami. Skarb odkryto 8 czerwca 1985 r., a znaleziono w nim 3771 srebrnych monet pochodzących z I połowy XIV wieku: grosze praskie i grosze miśnieńskie. Znalezisko to trafiło później do Muzeum Archeologicznego we Wrocławiu. Nie podjęto wówczas żadnych prac badawczych w miejscu dokonania znaleziska i kontynuowano dalsze prace budowlane.
2. Po raz drugi na skarb średzki natrafiono 24 maja 1988 roku podczas rozbiórki kamienicy. Nowe odkrycie, znacznie większe od poprzedniego, stało się szybko lokalną sensacją, która ściągnęła na miejsce znaleziska rzesze przypadkowych osób poszukujących srebra i złota. Z ruin piwnic domu, zanim zareagowały odpowiednie władze, wyniesiono znaczną część monet i biżuterii.
3. Skarb rodziny Pavelów – znalezisko archeologiczne ze Środy Śląskiej, kolekcja biżuterii i monet odnaleziona w ruinach wyburzanej kamienicy w centrum miasta w 2000 roku. Według historyków kolekcja ta należała do znanej na Śląsku rodziny kupieckiej Pavelów i została ukryta podczas II wojny światowej w obawie przed nadchodzącą nawałnicą wojenną. W skład skarbu znalezionego podczas prac archeologicznych na rynku staromiejskim w 2000 roku wchodzi około 30 sztuk biżuterii wykonanej na przełomie XIX i XX wieku ze srebra i złota, zdobionej kamieniami szlachetnymi oraz zastawa stołowa i srebrne monety z 1939 roku. Do najcenniejszych przedmiotów tzw. małego skarbu średzkiego należą secesyjny naszyjnik ze złota ozdobiony ażurowym motywem liry oraz brosza ze złota.

AZH Na podstawie Wikipedii, książki „Miasto skarbów”_Tomasz Bonek i materiałów z sieci